اکسپکتورانت Expectorant / اکسپکتورانت کدئین / عوارض شربت اکسپکتورانت / شربت اکسپکتورانت در بارداری و شیردهی / ضد سرفه و خلط آور / اسپکتورانت
اکسپکتورانت Expectorant / اکسپکتورانت کدئین / عوارض شربت اکسپکتورانت / شربت اکسپکتورانت در بارداری و شیردهی / اکسپکتورانت الحاوی / شربت سینه / شربت ضد سرفه و خلط آور / اسپکتورانت
در این مقاله به این موارد راجع به شربت اکسپکتورانت خواهیم پرداخت: اکسپکتورانت کدئین و عوارض شربت اکسپکتورانت و شربت اکسپکتورانت در بارداری و شیردهی، خاصیت اکسپکتورانت به عنوان شربت ضد سرفه و خلط آور، اکسپکتورانت الحاوی، و مطلبی درباره انتخاب داروی مناسب ضد سرفه برای انواع سرفه ها.
رده درمانی: خلط آور، ضد سرفه
موارد مصرف و خواص اکسپکتورانت
شربت اكسپكتورانت برای كاهش غلظت و چسبندگی خلط و تسهیل خروج آن از ریه ها، كاهش موكوس ریوی و تبدیل سرفه های خشک به سرفه ترشحی و خلط آور استفاده می شود.
مکانیسم اثر اکسپکتورانت
اكسپكتورانت حاوی تركیباتی است كه موجب رقیق شدن خلط و خروج آن از ریه ها می گردند. كلرفنیرامین موجود در این فراورده با اثرات ضد هیستامین، فنیل پروپانول آمین با اثر مقلد سمپاتیك ضداحتقان و گایافنزین با كاهش چسبندگی خلط و تسهیل خروج آن، در نهایت موجب تسكین سرفه های خشک و نرم شدن مخاط ریه و تخلیه خلط می گردند.
عوارض شربت اکسپکتورانت
اگرچه هریك از اجزای این فراورده، عوارض جانبی مشخص دارد ولی با مقادیر بكار برده شده در این فرمولاسیون عارضه قابل توجهی ایجاد نمی كنند.
تداخلات دارویی اکسپکتورانت
مصرف همزمان این دارو با سایر تركیبات مضعف CNS موجب تشدید اثرات هر دو گروه دارویی می شود.
همچنین بخوانید:
توصیه های دارویی اکسپکتورانت
1. در صورت استفاده از سایر تركیبات مقلد سمپاتیك، احتیاط شود.
2. اکسپکتورانت ممكن است ایجاد خواب آلودگی نماید. بنابراین از انجام كارهایی كه نیاز به هوشیاری دارند، پرهیز شود.
3. قبل از هر گونه عمل جراحی و یا درمان های اضطراری، پزشك را از مصرف دارو باید مطلع كرد.
4. در صورت تداوم نشانه های بیماری بیش از 7 روز یا وجود تب بالا، به پزشك مراجعه شود.
شربت اکسپکتورانت در بارداری
شربت اکسپکتورانت را در دوران بارداری فقط با تجویز پزشک می توان مصرف کرد و از مصرف خودسرانه آن به شدت پرهیز نمایید.
شربت اکسپکتورانت در شیردهی
در دوران شیردهی بعلت این که آنتی هیستامین ها امکان بروز واکنشهای هیجانی در نوزاد دارند و همچنین بعلت این که خطر بروز عوارض سمپاتومیمتیک در نوزادان وجود دارد مصرف آن فقط در صورتی که منافع آن نسبت به مضرات آن بیشتر است مجاز می باشد.
مقدار مصرف اکسپکتورانت
بزرگسالان: مقدار 5 تا 10 میلی لیتر، حداکثر 4 بار در روز مصرف می شود.
کودکان:
برای کودکان 2 تا 6 سال، مقدار 1 تا 2/5 میلی لیتر 4 بار در روز، تا حداکثر 10 میلی لیتر در روز، مصرف می شود.
در کودکان 6 تا 12 سال، 2/5 تا 5 میلی لیتر 4 بار در روز تا حداکثر 20 میلی لیتر در روز مصرف می شود.
اشکال دارویی اکسپکتورانت:
EXPECTORANT 60ML SYRUP
[شربت اکسپکتورانت]
00525 EXPECTORANT D 60ML SYRUP
[شربت اکسپکتورانت-دی]
دارو های هم گروه اکسپکتورانت
Guaifenesin
Expectorant Codeine
Bromhexine
نام تجاری | تولید کننده |
---|---|
شربت رازواکسپکتورانت 60 میلی لیتر | داروسازی رازک [ایران ] |
شربت کوفکس 60 میلی لیتر | داروسازی تولید دارو[ایران ] |
شربت اکسپکتورانت البرزدارو 60 میلی لیتر | داروسازی البرز دارو [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت دی پی 60 میلی لیتر | دارو پخش – کارخانه[ایران ] |
شربت اکسپکتورانت پورسینا 60 میلی لیتر | داروسازی پور سینا [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت زهراوی 60 میلی لیتر | داروسازی زهراوی [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت الحاوی 60 میلی لیتر | داروسازی الحاوی [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت-بهسا 60 میلی لیتر | داروسازی بهسا [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت-عماد 60 میلی لیتر | داروسازی عماد درمان پارس [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت-خوارزمی 60 میلی لیتر | داروسازی خوارزمی [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت مینو | داروسازی مینو [ایران ] |
شربت اکسپکتورانت-پاک دارو 60 میلی لیتر | داروسازی پاک دارو [ایران ] |
شربت پکتورامین | داروسازی راموفارمین[ایران ] |
شربت اکسپکتورانت امین 60 میلی لیتر | داروسازی امین [ایران ] |
اکسپکتورانت الحاوی
اجزا فراورده/ نام ژنریک : Expectorant
تولید کننده : داروسازی الحاوی [ ایران ]
طبقه بندی مارتیندل : داروهای مهار کننده سرفه، خلط آورها، نرم کننده های مخاط و ضد احتقان بینی
طبقه بندی درمانی : داروهای تنفسی > داروهای خلط آور
اکسپکتورانت کدئین
اکسپکتورانت کدئین / Expectorant Codeine
طبقه بندی مارتیندل : داروهای مهار کننده سرفه، خلط آورها، نرم کننده های مخاط و ضد احتقان بینی
طبقه بندی درمانی : داروهای تنفسی > داروهای خلط آور
موارد مصرف اکسپکتورانت کدئین
اکسپکتورانت کدئین به منظور تسكین سرفه و كاهش احتقان بینی ناشی از سرماخوردگی، آلرژی و یا سایرعلائم عمومی ناشی از سرماخوردگی به كار می رود.
مکانیسم اثر اکسپکتورانت کدئین
اکسپکتورانت کدئین حاوی تركیباتی است كه در جهت تقویت اثر یكدیگر به تسكین سرفه یا رفع احتقان كمك می كنند. گایافنزین با كاهش چسبندگی خلط و تسهیل خروج آن، فنیل پروپانول آمین با تحریك سمپاتیك و تنگی عروق مخاط بینی و در نتیجه كاهش احتقان وادم و كدئین با اثر مستقین بر مركز سرفه در بصل النخاع و تضعیف رفلكس سرفه، موجب روز اثرات درمانی این دارو می شوند.
منع مصرف اکسپکتورانت کدئین
در مبتلایان به ضعف تنفسی شدید نباید مصرف شود.
عوارض اکسپکتورانت کدئین
اگر چه هر یك از اجزای دارویی اکسپکتورانت کدئین ، دارای عوارض جانبی مشخص است ولی با مقادیر بكار برده شده در این تركیب، عارضه قابل توجهی ایجاد نمی كنند.
تداخلات دارویی اکسپکتورانت کدئین
مصرف همزمان اکسپکتورانت کدئین با سایر تركیبات تضعیف كننده CNS موجب تشدید اثرات هر دو گروه دارویی می شود.
هشدار ها اکسپکتورانت کدئین
1. این تركیب ممكن است علائم مسمومیت گوشی ناشی از مصرف مقادیر بالای سالیسیسلات را پنهان سازد.
2. به دلیل وجود كدئین در این فراورده، ممكن است وابستگی ایجاد شود.
3. این فراورده ممكن است ایجاد خواب آلودگی یا سرگیجه نماید.
توصیه های دارویی اکسپکتورانت کدئین
1. در صورت تداوم نشانه های بیماری بیش از 7 روز یا وجود تب بالا، به پزشك مراجعه شود.
2. برای به حداقل رسانیدن تحریك معده، دارو همراه با غذا، آب یا شیر مصرف شود.
3. قبل از هر گونه اعمال جراحی و یا درمان های اضطراری، پزشك را از مصرف دارو باید مطلع كرد.
4. هنگام برخاستن ناگهانی از وضعیت خوابیده یا نشسته احتیاط شود.
دارو های هم گروه اکسپکتورانت کدئین
– Guaifenesin
– Expectorant
– Bromhexine
اکسپکتورانت یا دیفن هیدرامین
چه ضد سرفهای برای چه نوع سرفهای؟
همه ما در طول زندگی دچار سرفه شدهایم، گاهی سرفههای آرام و گاهی سرفههای شدید و آزاردهنده. در این مطلب، دکتر آیدا روشنضمیر از داروهای ضد سرفه و مناسبترینشان برای رفع بهتر و اصولیتر انواع سرفه گفته است. در ادامه آن، عوارض جانبی و منع مصرف برای افراد خاص نیز مشخص شدهاند.
چه ضد سرفهای برای چه نوع سرفهای؟
سرفه واکنش ریهها در برابر تحریک است و از سیستم تنفسی محافظت میکند. با سرفه کردن راههای هوایی از مواد و ذرات آلوده کننده تمیز میشود و نبودن واکنش سرفه، باعث میشود ترشحات راههای هوایی و موادی که از حلق به طرف ریهها سرازیر میشوند، باعث عفونت ریهها شوند، اما همین سرفهها، یکی از شایعترین علتهای مراجعه افراد به پزشک و مصرف دارو است. بیشتر داروهای ضد سرفه به نسخه نیازی ندارند و افراد میتوانند با مراجعه به داروخانه آنها را تهیه و مصرف کنند اما لازم است که در مورد انواع داروهای ضد سرفه اطلاعات کافی داشته باشید تا این داروها را درست و به موقع مصرف کنید.
چرا سرفه میکنیم؟
سرفه پاسخ رفلاکس مانند به تحریک راههای هوایی است. راههای هوایی ممکن است با عوامل مختلفی تحریک شوند، مثلا عفونتها، خاک، دود و… در اینجا به علتهای شایع سرفه اشاره میکنیم:
- عفونت راههای تنفسی فوقانی (مانند سرماخوردگی)
- حساسیت به مواد شیمیایی، گرده گل و دود
- آسم
- سینوزیت
- بیماری انسدادی مزمن ریه (آمفیزم)
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران
- برگشت اسید معده، (اسید معده به حلق و حنجره راه مییابد و باعث تحریک و سرفه میشود.)
- بیماری ها و سرطان ریه
- عفونت ریه مانند برونشیت
- مصرف بعضی داروها
برخی افراد به محض شروع سرفه، انواع و اقسام داروهای ضد سرفه را خریداری و مصرف میکنند، اما هر سرفهای به درمان دارویی نیاز ندارد و حالت سرفه مهم است، مثلا اگر سرفه به دلیل برگشت اسید معده یا آثار محیطی باشد، مصرف شربتهای ضد سرفه اثری ندارد. در موارد ریفلاکس، لازم است از داروهای ضداسید (مانند رانیتیدین) استفاده شود یا در سرفههای ناشی از عوامل حساسیت زا، داروهای ضدحساسیت توصیه میشود. یکی از شایعترین علتهای سرفه، سرماخوردگی است. سرفههای ناشی از سرماخوردگی در بسیاری از موارد به درمان نیاز ندارند و خودبه خود برطرف میشوند اما گاهی که آزاردهنده میشوند و خواب و استراحت فرد را مختل میکنند، میتوان از داروهای ضد سرفه موجود در بازار استفاده کرد، اما در اینجا باز هم لازم است نوع سرفهها مشخص باشد. سرفهها را به دو نوع «خشک» و «خلط دار» تقسیم میکنند که هرکدام از آنها درمان و داروی مخصوص خود را دارد.
داروهای ضد سرفه ۶ نوعند
۱. داروهای خلط آور (اکسپکتورانت): اکسپکتورانت ها شاید شناخته شدهترین داروهای ضد سرفه در بازار هستند که به آنها «شربت سینه» هم گفته میشود. این داروها با رقیق کردن خلط، باعث دفع راحتتر آن میشوند. زمانی که سرفهها خلط دار باشند، مصرف این گونه داروها توصیه میشود. تهیه شربتهای اکسپکتورانت ساده، نیازی به نسخه ندارد و میتوان آنها را به راحتی از داروخانهها تهیه کرد اما تهیه بعضی از انواع آنکه حاوی کدئین هستند، به نسخه پزشک نیاز دارد. یکی از معمولیترین داروهای خلط آور «گایافنزین» است. البته شربتهای اکسپکتورانت موجود در بازار، علاوه بر گایافنزین، حاوی یک ماده آنتی هیستامین (ضدحساسیت) و ضداحتقان هم هستند که باعث کم شدن ترشحات میشود. بعضی شربتهای گیاهی نیز وجود دارند که عملکرد مشابهی دارند و باعث آبکی شدن خلط میشوند. از آن جمله میتوان به شربت «ترسیان»، «تیمیان»، «تیمکس» و «برونکوتیدی» اشاره کرد. بیشتر این شربتها از عصاره گیاه آویشن تهیه شدهاند که آثار خلط آور و ضد سرفه خوبی دارد. داروی گیاهی دیگری به نام «پروسپان» نیز آثار مشابهی دارد. این دارو از عصاره برگ گیاه پیچک تهیه میشود و ضد سرفه خوبی است.
۲. داروهای سرکوب کننده مرکزی سرفه: معروفترین این داروها «دکسترومتورفان» است. این دارو با اثر روی مرکز سرفه در بصل النخاع، باعث کم شدن سرفه بیمار میشود. دکسترومتورفان به اشکال شربت، قرص و قطره در داروخانهها موجود است. نوع دیگری از این دارو «دکسترومتورفان پی» نام دارد که علاوه بر دکسترومتورفان، حاوی پسودوافدرین (یک ماده ضداحتقان) هم است. این داروها برای درمان سرفههای خشک و بدون خلط مناسب هستند و استفاده از آنها در سرفههای خلط دار، نه تنها اثری ندارد بلکه میتواند باعث باقی ماندن ترشحات در ریه شود و بیماری را طولانیتر کند.
۳. داروهای آنتی هیستامین (مانند دیفن هیدرامین، پرومتازین، کلرفنیرآمین): این داروها با کاهش آزادشدن هیستامین در بدن، باعث کم شدن ترشحات ریه و خلط میشوند. بیشتر داروهای سرماخوردگی حاوی آنتی هیستامین هستند.
۴. دکونژستانها (ضداحتقانها) مانند فنیل افرین و پسودوافدرین: این داروها باعث تنگ شدن عروق خونی در ریه ها و بینی میشوند و احتقان را کاهش میدهند. بیشتر داروهای سرماخوردگی هم حاوی ضداحتقان هستند.
۵. داروهای تسکین دهنده: در بسیاری موارد، میتوان با استفاده از شیر ولرم، عسل، آبلیمو و بخور آب (یا اکالیپتوس) و دم کرده آویشن سرفه را کاهش داد. این روشها به خصوص در سرفه خشک اثربخشی خوبی دارند. نوشیدن آب ولرم فراوان هم در مورد سرفههای خلط دار یکی از راههای رقیق کردن خلط و دفع راحتتر آن است که حتی در مواردی بیش از مصرف داروهای خلط آور توصیه میشود. این راههای تسکینی به خصوص در مورد کودکان بسیار باارزش هستند. پزشکان متخصص اطفال توصیه میکنند کودکان زیر ۶ سال از داروهای ضد سرفه استفاده نکنند چون زیان این داروها برای آنها بیش از منافعشان است.
۶. بیحس کنندهها و داروهای موضعی: برخی قرصهای مکیدنی حاوی منتول، آثار ضد سرفه خوبی دارند. این قرصهای مکیدنی را که گاهی آبنباتهای سرد (cold candy) مینامند، باعث ضدعفونی شدن و تسکین گلو، حلق و حنجره میشوند. به علاوه، غرغره کردن بعضی شربتها (مانند دیفن هیدرامین) به علت خاصیت بیحس کنندگی آنها باعث بهبود سرفه میشود. غرغره آب نمک ولرم نیز روش خوبی برای کاهش سرفه است.
بعضی داروها (مانند فنتول یا کامفر) نیز روی گلو یا سینه افراد بیمار زده و باعث تسکین سرفه میشوند.
عوارض جانبی و گروههای پرخطر
همه داروها (چه داروهای با نسخه چه بدون نسخه) عوارض جانبی دارند. در مورد داروهای ضد سرفه هم همین طور است. یکی از گروههای حساس به این داروها، کودکان هستند. مصرف داروهای ضد سرفه، در کودکان زیر ۶ سال نباید سرخود باشد و فقط تحت نظر پزشک امکان پذیر است. سالمندان نیز جزو گروههای پرخطر هستند. این افراد چون معمولا داروهای دیگری را همزمان مصرف میکنند، امکان دارد دچار تداخل دارویی شوند.
به یاد داشته باشیم «بدو ن نسخه بودن دارو دلیل بر بیخطر بودن آن نیست!» افراد دارای دیابت نیز باید این داروها را با احتیاط مصرف کنند چون بیشتر آنها حاوی شیرین کننده قندی هستند. اگر فردی هر داروی دیگری مصرف میکند هم باید در مصرف داروهای ضد سرفه محتاط باشد. مثلا بعضی داروهای ضد سرفه، حاوی استامینوفن هستند و اگر فردی قرص استامینوفن میخورد، باید احتیاط کند چون شاید مقدار این دارو در بدنش زیاد شود که خطرناک است.
بعضی داروهای ضد سرفه (مانند دکسترومتورفان) با داروهای ضدافسردگی تداخل دارند و بعضی نیز باعث افزایش فشار خون میشوند که ممکن است خطرناک باشد. دکسترومتورفان جزو داروهایی است که مصرف زیادتر از حد آن آثار توهم زایی دارد. سایر عوارض آن شامل تهوع، خواب آلودگی و استفراغ است. بعضی از داروهای ضد سرفه، باعث گیجی و رخوت میشوند بنابراین نباید بعد از مصرف آنها رانندگی یا با ماشینهای سنگین کار انجام داد. به طورکلی فرد باید بعد از خرید دارو، دستورالعمل، توضیحات و هشدارهای روی جعبه را به دقت مطالعه کند یا از دکتر داروساز مسئول داروخانه، در مورد عوارض جانبی آن سوال کند. طول درمان با داروهای ضد سرفه معمولا حدود یک هفته است اما بعد از رفع سرماخوردگی معمولا سرفه تا چند روز باقی میماند. با این حال اگر بعد از چند روز مصرف دارو، سرفه بهتر نشد یا شدیدتر شد یا اگر سرفه همراه با خلط خونی یا درد قفسه سینه بود، باید به پزشک مراجعه کرد و از خوددرمانی پرهیز کرد.