سیستم ایمنی بدن / انواع گلبول سفید / انواع ایمنی بدن

عفونی 07 نوامبر 2018

سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی بدن برای بقاء ما ضروری است. بدن ما بدون سیستم ایمنی در برابر حمله باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و غیره بی دفاع است. این سیستم ایمنی است که ما را در صورت ورود هر گونه پاتوژن و عوامل بیماری زا حفظ می کند.

این شبکه وسیع سلول ها و بافت ها به طور مداوم در جستجوی عوامل بیماری زا هستند و هنگامی که این عوامل شناسایی شوند، یک نقشه حمله پیچیده برای دفاع از بدن طراحی می شود.

سیستم ایمنی بدن در سراسر بدن گسترش یافته است و شامل انواع سلول ها، اندام ها، پروتئین ها و بافت ها است و می تواند بافت بدن را از بافت های خارجی (خودی را از غیر خودی) تشخیص دهد. سلول های مرده و معیوب نیز توسط سیستم ایمنی شناسایی و پاکسازی می شوند.

اگر سیستم ایمنی بدن با یک پاتوژن مانند باکتری، ویروس یا انگل روبرو شود، یک واکنش ایمنی به آن نشان می دهد که در ادامه مطلب عملکرد آن را توضیح خواهیم داد. در ابتدا برخی از عوامل اصلی سیستم ایمنی را معرفی می کنیم.

گلبول های سفید خون

تصویری از سیستم ایمنی بدن - یک گلبول سفید (زرد) در حال حمله به باکتری سیاه زخم (نارنجی). طول خط سفید در پایین تصویر 5 میکرومتر است.

یک گلبول سفید (زرد) در حال حمله به باکتری سیاه زخم (نارنجی). طول خط سفید در پایین تصویر 5 میکرومتر است.

گلبول های سفید خون لکوسیت نیز نامیده می شوند. آنها به وسیله عروق لنفاوی که در موازات رگ ها و شریان ها قرار دارند و همچنین رگ های خونی در بدن گردش می کنند.

گلبول های سفید خون به طور ثابت در بدن در جستجوی پاتوژن ها هستند. هنگام یافتن یک هدف شروع به تکثیر کرده و با ارسال سیگنال به سایر گلبولهای سفید آن ها را نیز دعوت به تکثیر شدن می کنند.

گلبول های سفید خون در مکان های مختلف بدن به نام اندام های لنفاوی ذخیره می شوند. اندام های لنفاوی شامل موارد زیر هستند:

غده تیموس – غده ای میان ریه ها و درست زیر گردن

طحال – اندامی که خون را تصفیه می کند و در ناحیه سمت چپ بالای شکم قرار دارد.

مغز استخوان – در مرکز استخوان یافت می شود و گلبول های قرمز را نیز تولید می کند.

غدد لنفاوی – غده های کوچکی که در سراسر بدن قرار دارند و توسط عروق لنفاوی به هم مرتبط می شوند.

دو نوع اصلی از لکوسیت ها (گلبولهای سفید) وجود دارند:

  1. فاگوسیت ها

این سلول ها پاتوژن ها را احاطه کرده و به سمت خود می کشند و سپس آن ها را در خود می بلعند. انواع مختلفی از فاگوسیت وجود دارد:

نوتروفیل ها – این ها شایع ترین نوع فاگوسیت هستند و تمایل به حمله به باکتری ها را دارند.

مونوسیت ها – اینها بزرگترین نوع فاگوسیت هستند و دارای چندین وظیفه هستند.

READ  درمان خانگی کرمک / درمان دارویی کرمک / پیشگیری از کرمک / عوارض کرمک

ماکروفاژها – اینها در جستجوی پاتوژن ها هستند و سلول های مرده یا درحال مرگ را نیز از بین می برند.

سلول های ماست – این سلولها وظایف بسیاری از جمله درمان و التیام زخم ها و دفاع در برابر پاتوژن ها دارند.

  1. لنفوسیت ها

لنفوسیت ها به بدن کمک می کنند تا مهاجمان قبلی را به خاطر بسپارد و در صورت ورود مجدد آنها به بدن، آنها را شناسایی کند.

لنفوسیت ها در مغز استخوان تولید می شوند. برخی از آنها در همان جا باقی مانده و به لنفوسیتهای B (سلولهای B) تبدیل می شوند و برخی دیگر به غده تیموس رفته و به لنفوسیتهای T (سلولهای T) تبدیل می شوند. این دو نوع سلول دارای نقش های مختلفی هستند:

لنفوسیتهای B – پادتن تولید می کنند و به لنفوسیت T هشدار می دهند.

لنفوسیتهای T – سلول های آسیب دیده در بدن را از بین می برند و به لکوسیت های دیگر هشدار می دهند.

واکنش سیستم ایمنی بدن چگونه است؟

لنفوسیت B پادتن هایی ترشح می کند که به آنتی ژن ها میچسبند.

لنفوسیت B پادتن هایی ترشح می کند که به آنتی ژن ها میچسبند.

 

سیستم ایمنی بدن باید بتواند خودی را از غیر خودی تشخیص دهد. سیستم ایمنی این کار را با شناسایی پروتئین هایی که روی سطح تمام سلول ها یافت می شود، انجام می دهد و در مراحل اولیه یاد می گیرد سلول های خود یا پروتئین های خودی را نادیده بگیرد.

هر ماده ای که بتواند واکنش ایمنی بدن را فعال کند آنتی ژن می نامند.

در بسیاری از موارد آنتی ژن یک باکتری، قارچ، ویروس، ماده سمی یا جسم خارجی است. اما در مواردی می تواند یکی از سلول های خود بدن نیز باشد که معیوب یا مرده است. در ابتدا، طیف وسیعی از انواع سلول ها با یکدیگر همکاری می کنند تا آنتی ژن را به عنوان مهاجم شناسایی کنند.

نقش لنفوسیت B

هنگامی که لنفوسیت های B آنتی ژن را مورد هدف قرار دهند، شروع به ترشح پادتن می کنند. (آنتی ژن به معنی “تولیدکننده پادتن” است) پادتن ها پروتئین های خاصی هستند که بر روی آنتی ژن های خاص می چسبند.

هر سلول B یک پادتن خاص ایجاد می کند. به عنوان مثال، یک سلول میتواند یک پادتن علیه باکتری های بیماری پنومونی تولید کرده و سلول دیگر ممکن است ویروس سرماخوردگی عادی را تشخیص دهد.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید مطلب چگونه سرماخوردگی را درمان کنیم را مطالعه نمایید.

پادتن ها بخشی از خانواده بزرگ مواد شیمیایی به نام ایمونوگلوبولین ها هستند که نقش مهمی در واکنش ایمنی بدن دارند:

ایمونوگلوبولین  G (IgG) – میکروب ها را علامت گذاری میکند تا سلول های دیگر بتوانند آنها را شناسایی کرده و با آنها مقابله کنند.

IgM – متخصص از بین بردن باکتری است.

IgA – در مایعات بدن مانند اشک و بزاق قرار دارد و از دروازه های ورودی بدن محافظت می کند.

READ  درمان سریع آنفولانزا / قرص برای آنفولانزا / داروهای ضد ویروس آنفولانزا

IgE – در مقابل انگل ها از بدن محافظت می کند و همچنین مسئول ایمنی بدن در برابر آلرژی است.

IgD – به لنفوسیت B متصل است و به آغاز واکنش ایمنی بدن کمک می کند.

پادتن ها به آنتی ژن ها می چسبند اما آنها آن را نمی کشند، بلکه فقط آن ها را علامت گذاری می کنند. فرایند کشتن و از بین بردن آنتی ژن ها بر عهده سلول های دیگر مانند فاگوسیت ها است.

نقش لنفوسیت T

انواع متفاوتی از لنفوسیت T وجود دارد:

سلولهای T یاری رسان (سلول های Th) – این سلولها واکنش ایمنی را هماهنگ می كنند. برخی از آنها با سلول های دیگر ارتباط برقرار می کنند و برخی دیگر سلول های B را تحریک می کنند تا پادتن های بیشتری تولید کنند. باقی آنها سلولهای T یا فاگوسیت های سلول خوار بیشتری را جذب میکنند.

سلول های T قاتل (لنفوسیت های T سیتوتوکسیک) – همانطور که از نامش پیداست این سلول های T به سلول های دیگر حمله می کنند. این سلولها برای مبارزه با ویروس ها بسیار مفید هستند. آنها قسمت های کوچک ویروس در خارج از سلول های آلوده را شناسایی کرده و سلولهای آلوده را از بین میبرند.

ایمنی

پوست شما اولین لایه دفاع در برابر عوامل بیماریزا است.

پوست شما اولین لایه دفاع در برابر عوامل بیماریزا است.

سیستم ایمنی هر فرد متفاوت بوده اما به طور کلی سیستم ایمنی افراد با بزرگتر شدن، به مرور زمان قوی تر میشود، به این ترتیب که فرد هرچه بیشتر در معرض بیماری ها و پاتوژن ها قرار بگیرد، سیستم ایمنی وی تکامل می یابد.

به همین دلیل است که نوجوانان و بزرگسالان کمتر از کودکان بیمار می شوند.

هنگامی که یک پادتن در بدن تولید می شود، یک کپی از آن در بدن باقی می ماند. بنابراین هنگامی که آنتی ژن مشابه دوباره ظاهر شود، بدن می تواند سریعتر آن را از بین ببرد.

به همین دلیل است که افراد به برخی از بیماری ها مانند آبله مرغان تنها یکبار دچار می شوند. زیرا بدن پادتن آبله مرغان را در خود ذخیره می کند و  زمانی که این بیماری دوباره وارد بدن شود، بدن به سادگی با آن مقابله میکند. به این فرایند ایمنی می گویند.

سه نوع ایمنی در انسان وجود دارد:

  • ایمنی ذاتی
  • تطبیقی
  • غیرفعال

ایمنی ذاتی

همه ما با میزان نسبی ایمنی در برابر بیماری ها متولد می شویم. سیستم ایمنی بدن انسان همانند بسیاری از حیوانات از روز اول به بیماری هایی که وارد بدن شوند، حمله می کند. این ایمنی ذاتی شامل موانع خارجی بدن (اولین خط دفاع در برابر عوامل بیماری زا) مانند پوست و غشای مخاطی گلو و روده است.

این واکنش ایمنی بسیار عمومی است. اگر پاتوژن موفق به از بین بردن سیستم ایمنی ذاتی شود، ایمنی تطبیقی یا ایمنی غیر فعال وارد عمل خواهند شد.

READ  واکسن HPV / واکسن ویروس پاپیلوم انسانی

ایمنی تطبیقی (اکتسابی)

این نوع ایمنی با افزایش سن و تجربه دفاع بدن در برابر پاتوژن ها به دست می آید. به مرور زمان که به بیماری ها مبتلا می شویم یا واکسن می زنیم، انباری از پادتن های آنتی ژن های گوناگون در بدن ایجاد می شود. این انبار پادتن ها به عنوان حافظه ایمونولوژیک نامیده می شود، زیرا سیستم ایمنی بدن دشمنان قبلی خود را به یاد می آورد.

ایمنی غیر فعال

این نوع ایمنی از منبع دیگری قرض گرفته می شود اما به طور نامحدود در بدن نمی ماند. به عنوان مثال نوزاد پیش از تولد پادتن هایی را از طریق جفت خود از مادر دریافت می کند و یا پس از تولد برای مدتی از طریق شیر مادر پادتن هایی وارد بدن نوزاد می شود. این ایمنی غیر فعال کودک را از برخی از بیماری ها در طول سال های اولیه زندگی محافظت می کند.

ایمن سازی

در فرایند ایمن سازی، فرد آنتی ژن ها یا پاتوژن های ضعیف شده را وارد بدن می کند به گونه ای که بیمار نمی شود ولی بدن وی پادتن هایی تولید می کند. کپی این پادتن ها در بدن ذخیره شده و هنگامی که بیماری اصلی وارد بدن شود، به سادگی از آن محافظت می کند.

اختلالات سیستم ایمنی

از آنجا که سیستم ایمنی بدن بسیار پیچیده است، پتانسیل بالایی برای ایجاد اختلالات در آن وجود دارد. انواع اختلالات ایمنی به سه دسته تقسیم می شوند:

نقص ایمنی

نقص ایمنی زمانی که یک یا چند بخش از سیستم ایمنی از کار افتاده باشد، ایجاد می شود. نقص ایمنی می تواند به دلایل مختلفی از جمله سن، چاقی مفرط و مصرف بیش از حد الکل ایجاد شود. سوء تغذیه در کشورهای در حال توسعه علت شایع نقص ایمنی است. بیماری ایدز نمونه ای از نقص ایمنی اکتسابی است.

در برخی موارد نقص ایمنی می تواند موروثی باشد. به عنوان مثال در بیماری گرانولوماتوز مزمن که در آن فاگوسیت ها به درستی عمل نمی کنند، دلیل ارثی دارد.

خود ایمنی

در موارد خود ایمنی سیستم ایمنی به اشتباه به جای پاتوژن های خارجی و یا سلول های معیوب سلول های سالم را مورد هدف قرار می دهد. در این وضعیت، سیستم ایمنی خودی را از غیر خودی تشخیص نمیدهد.

بیماری های خود ایمنی شامل بیماری سلیاک، دیابت نوع 1، روماتیسم مفصلی و بیماری گریوز می باشد.

آلرژی‌ وخیم

در وضعیت آلرژی‌ وخیم سیستم ایمنی بدن به بافت سالم نیز آسیب می زند. یک مثال از این وضعیت شوک آنافیلاکتیک است که بدن به شدت به ماده آلرژی زا واکنش نشان می دهد که می تواند مرگبار باشد.

مخلص کلام

سیستم ایمنی فوق العاده پیچیده است و برای بقای ما بسیار حیاتی است. چندین سیستم مختلف و انواع سلول ها در هماهنگی کامل (اغلب اوقات) در سراسر بدن کار می کنند تا با پاتوژن ها  مبارزه کرده و سلول های مرده را از بین ببرند.